غول خفته ای در کهکشان ما
مرکز کهکشان ما – راه شیری - واقعا ساکت و آرام است. درحالی که بسیاری از کهکشانها ها دارای سیاهچاله ای فعال در مرکز خود هستند که پرتوهای قوی الکترو مغناطیس تابش می کنند و یا جتهای پر انرژی ماده از آنها به بیرون فوران می کند. ولی گویا سیاهچاله ی خاموش مرکز کهکشان ما نیز دارد خود را تکان می دهد!
300 سال پیش، با یک فوران بزرگ، سیاهچالهی مرکزی کهکشان راه شیری از خواب بیدار شد. این امر نشان می‌دهد که این سیاهچاله هم‌اکنون در دوران کم فعالیت خود به سر می برد.
چرا سیاهچاله مرکزی کهکشان ما اینچنین آرام است؟ دانشمندان دریافته‌اند که این سیاهچاله در گذشته فعال‌تر بوده است و شاید اکنون بعد از یک فوران بزرگ در دوران آرامش به سر می‌برد.
داده‌هایی که از سال 1994 تا سال 2005 جمع‌آوری شده‌است، نشان می‌دهند که ابرهای گازی نزدیک سیاهچاله مرکزی در واکنش به تشعشع پرتو X که از محیط بیرون سیاهچاله می‌تابد به سرعت تابناک و سپس خاموش می‌شوند. وقتی گاز با حرکت مارپیچی به درون سیاهچاله فرو می‌ریزد، دمای آن تا میلیونها درجه زیاد میشود و شروع به تابش پرتو X میکند. هر قدر ماده بیشتری اطراف سیاهچاله باشد تشعشع پرتو X شدیدتر است.
300 سال طول می‌کشد تا پرتو X فاصله بین سیاهچالهی مرکزی کهکشان، (*Sagittarius A)، و ابر بزرگی که سیاهچاله را احاطه کرده است، ( Sagittarius B2)، را طی کند و موجب واکنش ابر شود. هنگامی که پرتو X به ابر می‌رسد به اتم‌های آهن برخورد کرده و الکترون‌های نزدیک هسته را برانگیخته میکند. با بازگشت الکترون‌ها به مدارهای اولیه، اتم‌ها پرتو X تابش می‌کنند و ابر روشن میشود. این روشنایی به معنی تابش نور است. با عبور پالس پرتو X ابر دوباره به روشنایی اولیه خود باز می‌گردد.
در Sagittarius B2 منطقه ای به وسعت تنها 10 سال نوری وجود دارد که ظرف پنج سال روشنایی آن به طور قابل ملاحظه‌ای زیاد شده است. دانشمندان با تجزیه خط طیفی پرتو X آهن دریافته‌اند که ذرات زیراتمی نمی‌توانند مسبب این تابش باشند. بنابراین، احتمالا سیاهچاله 300 سال پیش فوران عظیمی داشته است. مرکز کهکشان 26000 سال نوری از زمین فاصله دارد و این به این معنا است که ما وقایعی را می‌بینیم که 26000 سال قبل اتفاق افتاده‌اند.
سال گذشته ستاره شناسان با استفاده از مشاهدات چاندرا از انعکاس پرتو X نشان دادند که این سیاهچاله، 50 سال پیش فروان عظیمی از پرتو X داشته است. فوران 300 سال پیش در مقایسه، 10 برابر روشن‌تر از فوران 50 سال پیش بوده است. در آن هنگام این جرم یک میلیون بار درخشنده‌تر بوده است.
دانشمندان هنوز نمی‌دانند چرا فعالیت *Sagittarius A این‌طور زیاد تغییر میکند. یکی از احتمالات مطرح شده این است که انفجار یک ابرنواختر نزدیک به سیاهچاله در چند قرن پیش، باعث فرستاده شدن گاز به سمت آن شده است و فرو رفتن داخل سیاهچاله و ایجاد یک فورانِ موقتی قدرتمند، سیاهچاله را از خواب بیدار کرده است. با این حال، انرژی تابیده شده از اطراف سیاهچالهی مذکور، هزاران میلیون بار ضعیف‌تر از سیاه‌چاله‌های مرکزی سایر کهکشانها است. این‌که چرا *Sagittarius A با جرمی بیش از چهار میلیون برابر خورشید بسیار آرام است، همچنان به صورت یک راز باقی مانده است.
بنقل از:
http://nojumnews.com/ - معصومه اسکندری
تصاویر و توضیحات افزوده:
واحد نجوم تبیان
کلمات کلیدی:
